//Pożar synagogi na Grójeckiej

Pożar synagogi na Grójeckiej

Równo 82 lata temu, nocą 27 listopada 1936 roku, pożar strawił synagogę, mieszczącą się w drewnianym budynku przy ul. Grójeckiej 7. Żywioł zniszczył dwa zwoje Tory. 1 grudnia tłumny kondukt odprowadził je na żydowską nekropolię przy ul. Okopowej. Zostały tam pochowane – w dwóch glinianych naczyniach – w honorowym miejscu: obok grobowca cadyka ze Strykowa. Ceremonię pod spaloną bożnicą rozpoczął rabin Ochoty Merkel, a zakończył ją na cmentarzu rabin Fetman, proklamując jednodniowy post publiczny dla wszystkich ochockich Żydów.

Synagoga przy Grójeckiej 7 powstała prawdopodobnie w 1888 roku. Modliła się w niej około setka okolicznych mieszkańców. Spis bożnic i domów modlitwy przygotowany przez Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego w 1926 r. wymienia jeszcze trzy zidentyfikowane przez władze adresy przy ul. Grójeckiej: pod numerami 51, 66 i 72.

Na początku 1918 roku na Ochocie mieszkało 2745 Żydów, którzy stanowili 20,3% jej mieszkańców. Równo 20 lat później odnotowano 3070 żydowskich ochocian – ówcześnie 7,2% populacji dzielnicy.

1/ Widok z powietrza na plac Zawiszy, Filtry, pl. Zawiszy, ul. Grójecka i al. Jerozolimskie. Zaznaczona posesja na której zlokalizowana była synagoga przy ul. Grójeckiej 7.

„Widok z lotu ptaka w kierunku południowym. Widoczne m.in. ulica Grójecka, plac Zawiszy, filtry. Nad miastem przelatują samoloty”, Koncern Ilustrowany Kurier Codzienny – Archiwum Ilustracji, 1925, ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego, https://audiovis.nac.gov.pl/obraz/24707/eb132ec64953dc5904f431ae40e56bf2/ [dostęp: 27.11.1927].

2/ Urzędowy spis 404 synagog i domów modlitwy w Warszawie z 1926 r..

„Wykaz bóżnic i modlitewni żydowskich istniejących na terenie Warszawy”, s. 1, MWRiOP, 1926 r.; żródło: Archiwum Akt Nowych, MWRiOP, sygn. 1424 ; za portalem: „Wirtualny sztetl”, Bergman, Eleonora: „Synagogi – bóżnice – domy modlitwy”, https://sztetl.org.pl/pl/media/70635-wykaz-boznic-i-modlitewni-zydowskich-istniejacych-na-terenie-warszawy?ref=art&nid=138831 [dostęp 27.11.2018].

3/ Zdjęcie budynku przy ul. Grójeckiej 9, obejmujące fragment drewnianych zabudowań Grójeckiej 7.

„Zabudowania od nr 9 do ul. Dalekiej”, Zarząd Miejski, Wydział Planowania Miasta. Sekcja Planowania, 1937, żródło: Referat Gabarytów, ze zbiorów Archiwum Państwowego w Warszawie: Akta Miasta Warszawy, Zarząd Miejski w m. st. Warszawie, Wydział Planowania Miasta, Referat Gabarytów, za portalem Fundacji Warszaw 1939.pl, „Grójecka Widok ogólny – strona nieparzysta. Odcinek Raszyńska – Daleka”, http://www.warszawa1939.pl/widok/grojecka [dostęp: 27.11.2019].

4,5/ Wycinki prasowe dotyczące synagogi przy ul. Grójeckiej 7 odnalezione i przetłumaczone przez Annę Ciałowicz.

„Wybór artykułów przedwojennej prasy żydowskiej”, kwerenda, wybór i tłumaczenie z jidysz: Anna Ciałowicz, „Kolbojnik” 1/2017, GWŻ w Warszawie.

 

„Wybór artykułów przedwojennej prasy żydowskiej”, kwerenda, wybór i tłumaczenie z jidysz: Anna Ciałowicz, „Kolbojnik” 1/2017, GWŻ w Warszawie.

6/ Przedwojenny Plan Warszawy na którym zaznaczyliśmy lokalizację omawianej synagogi.

Zaznaczenie synagogi przy ul. Grójeckiej 7 na Planie m. st. Warszawy, współautorów: Wacznadze, Dawid red. i Kanafarski rys., Samopomoc Inwalidzka, 1934, źródło: Biblioteka Narodowa,https://polona.pl/item/plan-m-st-warszawy,NDk0MTkwMA/0/#info:metadata [dostęp: 27.11.2018 r.].